Đậm đà hương vị bánh chưng Lỗ Khê
Theo các vị cao niên trong làng, người làng Lỗ Khê có cách gói bánh chưng rất đặc biệt, đặc biệt ngay từ khâu lựa chọn nguyên liệu chế biến cho đến cách trình bày. Bởi lẽ, bánh chưng Lỗ Khê chủ yếu là loại bánh dài (bánh hình ống), người làng Lỗ Khê cũng gói bánh chưng vuông, nhưng rất ít, chủ yếu là để thắp hương cúng lễ tổ tiên và theo yêu cầu của khách hàng. Khi gói, lá dong phải là loại lá to, xanh mướt và được rửa sạch trước vài ngày cho ráo nước, khi gói, gạo sẽ bám vào lá và không có cảm giác nhớp nháp. Đặc biệt, gạo nếp dùng để gói bánh phải là gạo nếp cái hoa vàng, và được trồng ngay tại vùng Lỗ Khê (không dùng gạo nếp cái hoa vàng ở vùng khác). Đậu xanh cũng phải là loại đậu còn nguyên vỏ, sau đó đem ngâm rồi đãi, tuyệt đối không dùng loại đậu tách vỏ, làm sẵn, bởi như thế khi nấu, bánh sẽ mất thơm.
Bánh chưng Lỗ Khê có vị thơm ngon, đậm đà.
Nói về nghề gói bánh chưng truyền thống ở Lỗ Khê, ông Hoàng Đức Minh - Trưởng thôn Lỗ Khê tự hào cho biết, ở làng này nhà nào cũng biết gói bánh chưng, nhưng làm chuyên nghiệp nhất và nhiều nhất là nhà bà Lành. Bánh chưng Lỗ Khê có vị ngọt thơm của gạo nếp cái hoa vàng, bánh rền và xanh bởi lá dong và sự đậm đà của nguồn nước giếng khơi ở đây mà không nơi nào có được.
Trước khi gói bánh, gạo sẽ được ngâm trước khoảng 1 giờ bằng nguồn nước giếng của làng, sau đó vớt gạo để ráo nước rồi xóc 1 ít muối cho bánh đậm đà. Đậu xanh sẽ ngâm khoảng 2 giờ cho bong hết vỏ rồi đãi sạch, thịt nhân bánh phải là loại thịt ba chỉ (nửa mỡ, nửa nạc), nếu thịt nhiều mỡ quá bánh sẽ bị ngậy và kém ngon, còn thịt nạc quá nhiều sẽ khiến bánh bị khô. Sau khi chuẩn bị xong phần nguyên liệu, bánh sẽ được gói bằng khuôn, vì là bánh chưng tròn và dài nên khi gói phần quan trọng nhất là giàn dây go (loại dây vải, chắc chắn để cố định hình chiếc bánh), sau khi gói tạo hình, người gói mới dùng dây lạt mềm để gói chắc chắn, lúc này dây go sẽ được tháo ra. Bánh sẽ được nấu trong khoảng thời gian từ 6 – 8 giờ đồng hồ, sau đó vớt bánh ra và nhúng vào nước cho nguội bớt.
Cũng theo bà Lành, trước đây vào mỗi dịp lễ, Tết, người làng Lỗ Khê lại tập trung tại một nhà nào đó rồi cùng gói bánh và trông nồi bánh chưng Tết. Những lúc ấy, các cụ cao niên trong làng lại tụ tập đến, cụ ông thì đánh trống chầu, cụ bà lại ngân nga những làn điệu ca trù (còn gòi là hát ả đào, hát nhà tơ…) nổi tiếng, tạo nên nét đặc trưng trong văn hóa và phong tục tập quán của người dân.“Ngày xưa thể loại ca trù được coi là thể loại nhạc quý tộc, nhạc cung đình, nhưng ở làng Lỗ Khê (cái nôi của ca trù) thì người dân hát mọi lúc, mọi nơi, nhất là các dịp lễ, Tết. Đặc biệt, các cụ vừa nấu bánh chưng vừa hát, nó thi vị và ý nghĩa vô cùng, giờ thì không còn nữa” – bà Lành nói giọng đầy tiếc nuối.
